“ราชวงศ์อู่ทอง” ถือเป็นราชวงศ์ปฐมกษัตริย์และเป็นผู้สถาปนา อาณาจักรกรุงศรีอยุธยา ให้เป็นศูนย์กลางอำนาจที่ยิ่งใหญ่ ราชวงศ์นี้เริ่มต้นขึ้นในปี พ.ศ. 1893 จนนำไปสู่การสิ้นสุดอำนาจในปี พ.ศ. 1952 โดย สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (พระเจ้าอู่ทอง) ซึ่งรัชวงศ์นี้มีปฐมกษัตริย์ที่ครองราชด้วยกัน 3 พระองค์ ดังนี้

 สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (พระเจ้าอู่ทอง) องค์ที่ 1 

สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (พระเจ้าอู่ทอง) สถาปนากรุงศรีอยุธยา เป็นราชธานี เมื่อวันศุกร์ ขึ้น 6 ค่ำ เดือน 5 ปีขาล จุลศักราช 712 ตรงกับ วันที่ 4 มีนาคม พ.ศ. 1893 – 1912 ณ บริเวณหนองโสน (เวียงเหล็ก)  ทรงเลือกทำเลที่ตั้งที่เป็นเกาะ มีแม่น้ำล้อมรอบถึง 3 สาย (แม่น้ำเจ้าพระยา แม่น้ำป่าสัก และแม่น้ำลพบุรี) ทำให้เป็นทำเลที่มีความได้เปรียบทางยุทธศาสตร์ในการป้องกันข้าศึก และเป็นศูนย์กลางการค้าที่สามารถเชื่อมต่อกับอ่าวไทยได้โดยสะดวก เพื่อให้การปกครองมีเสถียรภาพ ทรงสานสัมพันธ์ทางการเมืองกับกลุ่มอำนาจเดิมที่สุพรรณภูมิ โดยโปรดให้ ขุนหลวงพะงั่ว (พระเชษฐาของพระมเหสี) เป็น สมเด็จพระบรมราชาธิราชเจ้า ไปครองเมืองสุพรรณบุรี ซึ่งเป็นการรวมสองแคว้นหลักเข้าด้วยกันภายใต้อำนาจของอยุธยา ซึ่งสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (พระเจ้าอู่ทอง) มีบุตรด้วยกัน 1 พระองค์ คือ สมเด็จพระราเมศวร ซึ่งจะเป็นกษัตริย์องต่อไปต่อจาก สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (พระเจ้าอู่ทอง) 

สมเด็จพระราเมศวร (องค์ที่ 2) ครั้งที่ 1

หลังจาก สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 เสด็จสวรรคตในปี พ.ศ. 1912 ก็เกิดความขัดแย้งในการสืบราชบัลลังก์ระหว่าง ราชวงศ์อู่ทอง กับ ราชวงศ์สุพรรณภูมิ (มีพระญาติทางฝ่ายพระมเหสี คือ ขุนหลวงพะงั่ว หรือสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 ชิงราชบัลลังก์ เริ่มต้นราชวงศ์สุพรรณภูมิ ในปี 1913 ซึ่งครองราชได้เพียง 1 ปี

สมเด็จพระราเมศวร (องค์ที่ 2) ครั้งที่ 2 

หลังจากที่สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 (ขุนหลวงพะงั่ว) เสด็จสวรรคต ผู้สืบทอดราชวงศ์ต่อมาคือ เจ้าทองลัน (โอรสของขุนหลวงพระงั่ว) ได้ขึ้นครองราช แต่ครองราชย์ได้เพียง 7 วัน สมเด็จพระราเมศวร ยกทัพจากลพบุรีเข้ามายึดอำนาจสำเร็จโทษเจ้าทองลัน (เป็นกษัตริย์องค์เเรกที่โดนสำเร็จโทษด้วย ท่อนจันทร์ )แล้วขึ้นครองราชย์เป็นครั้งที่ 2 (พ.ศ. 1931–1938) เป็นการนำราชวงศ์อู่ทองกลับมาปกครองอีกครั้ง ซึ่งครองราชได้ 7 ปี

สมเด็จพระรามราชาธิราช  (องค์ที่ 5) 

สมเด็จพระรามราชาธิราชทรงขึ้นครองราชย์ต่อจากพระราชบิดาคือ สมเด็จพระราเมศวร ในปี พ.ศ. 1938 การครองราชย์ของพระองค์เป็นช่วงเวลาที่อำนาจของราชวงศ์อู่ทองยังไม่มั่นคงเต็มที่ และยังมีความขัดแย้งกับเชื้อสายของราชวงศ์สุพรรณภูมิอยู่ ในสมัยของพระองค์ก็ไม่ค่อยมีอะไร เเต่ในช่วงปลายรัชกาล เกิดความขัดแย้งรุนแรงระหว่างพระองค์กับขุนนางผู้ใหญ่ที่ทรงอำนาจคือ เจ้าพระยาราม ซึ่งเป็นผู้มีอิทธิพลและอาจเป็นเชื้อสายของราชวงศ์สุพรรณภูมิ เมื่อความขัดแย้งรุนแรงถึงสุดขีด เจ้าพระยาราม จึงไปขอความช่วยเหลือจาก พระอินทราชา (สมเด็จพระนครอินทราธิราช) เจ้าเมืองสุพรรณบุรีและเป็นเชื้อสายราชวงศ์สุพรรณภูมิ เพื่อมาช่วยตีหรือยึดอำนาจจาก สมเด็จพระรามราชาธิราช  พระอินทราชาเข้ายึดกรุงศรีอยุธยาสำเร็จ ทรงจับกุมสมเด็จพระรามราชาธิราชไปสำเร็จโทษ

เป็นการสิ้นสุดราชวงศ์อู่ทองในปี พ.ศ. 1952 ซึ่งครองราชได้ 14 ปี เริ่มต้นสมัยราชวงศ์ สุพรรณภูมิ

ราชวงศ์อู่ทองปกครองอาณาจักรอยุธยา รวมระยะเวลาประมาณ 41-42 ปี